Indisch en hawaiian, een korte geschiedenis

Al op de eerste editie van de Pasar Malam Tong Tong in 1959 was er hawaiian muziek en dans. In Nederlands-Indië was hawaiian muziek populair. Deze jazzy stijl met een tropical twist paste goed bij de Indo’s, met hun eigen oost-west-achtergrond. In Nederland en met name Den Haag waren de Indische hawaiian spelers, maar ook de hawaiian dansgroepen, al voor de tweede wereldoorlog befaamd.

Nederlands-Indië stond bekend om de kwaliteit van haar hawaiian gitaristen, die zich volgens muziekhistorici tot de top van de wereld mochten rekenen. De liefde voor hawaiian waaide in het begin van de 20e eeuw over naar Nederland, dat aldus een lange traditie heeft op het gebied van hawaiian.

Vandaag de dag zijn er bijna geen bands meer die het technisch moeilijke genre beheersen, maar de Indische dansgroepen floreren juist en winnen ook in het buitenland prijzen. Zij scholen zich o.a. op Hawaii en bekwamen zich ook in dansstijlen die minder door het westen zijn beïnvloed. De groepen hebben vaak ook dansen uit andere Polynesische gebieden op het repertoire, zoals Tahiti. De laatste jaren nodigen zij ook docenten uit om in Nederland les te geven. Zo heeft dansgroep Maeva een perfecte docent gevonden in Kaili, die ondermeer een boek schreef over Polynesische ritmes. En ook de Tong Tong Fair, in Nederland bij uitstek dé plek voor liefhebbers van hawaiian dans en muziek, nodigt artiesten uit Hawaii uit.

Hawaiian op de Tong Tong Fair (PMB/PM-Tong-Tong)

De Tong Tong Fair in Den Haag heeft een lange traditie op het gebied van hawaiian muziek en dans. Al sinds de vroegste edities wordt hawaiian geprogrammeerd. Zo trad in 1964 de legendarische steelgitarist George de Fretes met zijn Royal Hawaiian Minstrels op de Indische manifestatie op. In de jaren ’90 trad zijn broer Peter de Fretes regelmatig op met de Royal Hawaiian Minstrels en met Suara Istana (als ze krontjong speelden).

KeolaBeamer_webKeola Beamer

De Hawaiiaan Keola Beamer trad in 2002, 2004 en 2005 op het Tong Tong Festival op. Hij is een van de bekendste slack-key-gitaristen van Hawaii.In 2004 vertelde hij aan De Sobat, hoe gitarist Pieter Gaspersz hem in de kleedkamer van het Bintang-Theater opzocht. “Hij wilde een lied voor mij spelen en had zijn gitaar ge-tuned in ‘Keola’s Way’, zoals mijn tuning in Hawaii wordt genoemd. Ik was geëmotioneerd. Ik realiseerde mij dat ‘art crosses oceans’. Soms vraag je je af: waarom doe ik dit? En dan gaat de deur open en staat er een muzikant voor je die iets voor jou wil spelen! Dat vind ik heel bijzonder.” In 2005 maakte Keola Beamer een prachtige cross-over met gamelanmuziek, een samenwerking met Renadi Santoso.

Zijn vrouw Moanalani gaf danslessen is de Bengkel. Zij begon al op vierjarige leeftijd met dansles bij de beroemde Kumu Hula (hula-meester) Johnny Hokoana. Moana begeleidde Hawaiiaanse sterren als George Paoa, Jessie Nakooka, The Ohana Revue, Nephi Hanneman en natuurlijk Keola Beamer. In een interview met ‘De Sobat’, een magazine van Stichting Tong Tong, noemde Moana hula-dans “physical storytelling”.

Bob BrozmanBob Brozman

De in 2013 overleden ‘gitaar-antropoloog’ Bob Brozman was in 2005, 2008 en 2009 te gast op het Tong Tong Festival. Hij studeerde etnomusicologie in Washington en verdiepte zich in de oorsprong van de Delta Blues. Brozmans eerste samenwerking was met de Hawaiiaanse Tan Moe Family, een collectief dat gedurende een muzikaal leven van zestig jaar live-optredens met plaatopnamen afwisselde. In 1989 leerde Brozman de muzikanten kennen, hetgeen resulteerde in nieuwe opnames van uit 1929 daterende muziek. Brozman beet zich stevig vast in het genre en zou later ook samenwerken met de Hawaiiaanse slack-key-gitarist Cyril Pahinui, zoon van Gabby Pahinui. Op de cd ‘Four hands hot and sweet’ staat onder meer Hawaiiaanse gitaarmuziek uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Brozman maakte ook een cd met Ledward Kaapana waarop de hawaiian slack key (ki ho’alu) en de hawaiian steelguitar (kika kila) de degens kruisen. Lees hier een verslag van een interview dat Tanneke de Groot met Bob Brozman maakte in het Bibit-Theater.

Honolulu Queens

In 2010 geleden vertelde Poppy Apontoweil (1918-2012) van de prijswinnende Honolulu Queens op de Tong Tong Fair over deze hawaiian concoursen. Lees hier een interview met Poppy Apontoweil die nog voor de Tweede Wereldoorlog met haar twee zussen furore maakte als de ‘Honolulu Queens’.

Verder lezen? Lees meer over hawaiian in Nederland in het boek Haring & Hawaii, Hawaiianmuziek in Nederland (1925-1992) van Lutgard Mutsaers (1992). Het boek is alleen nog tweedehands verkrijgbaar.